De kunstenaar Michelangelo (1475 – 1564) uit Florence zei al “hoe kan je nu een figuratief werk maken als je niet weet wat er onder de huid van een mens zit?”. Mensen hebben complexe vormen. Allerlei vlakken en hobbels die veranderen afhankelijk van de pose of beweging. In het geheim ging Michelangelo daarom anatomie besturen, door cadavers van daklozen of gevangenen uit elkaar te snijden. Rond 1500 waren er nog geen uitgebreide hulpmiddelen om anatomie te leren. Daarnaast was het ook niet toegestaan om een lichaam open te snijden. Uiteindelijk heeft de kennis van anatomie Michelangelo verder gebracht en heeft hij de mooiste tekenen en beeldhouwwerken gemaakt, die nog steeds door veel mensen over de hele wereld worden bewonderd in o.a. Florence en Rome.
Moet je nu wel of niet anatomie van het menselijk lichaam kennen om goed te kunnen tekenen en schilderen? Tot op de dag van vandaag is het nog steeds een hele discussie. De tegenstanders zeggen dat het niet nodig is, omdat je toch alleen naar de buiten kant kijkt van een model. En als je waarneming goed is, dan kan je hiermee een goede tekening of schilderij maken. De voorstanders zeggen dat anatomie juist helpt om te leren kijken. Als je weet wat al die schaduwtjes en hobbels zijn, dan kan je ze veel beter aan elkaar relateren en tot uitdrukking brengen in je werk. Uiteindelijk is het de keuze van de kunstenaar zelf om te bepalen of je anatomie gaat leren. Omdat ik zelf enthousiast ben over klassieke en realistische werken ben ik per definitie een voorstander!
Kennis van anatomie geeft autoriteit in je werk en kan het realisme en de emotie van je werk vergroten. Een van de kunstenaars die extreem veel kennis heeft van anatomie en dit in zijn werken gebruikt is Robert Liberace. Door zijn kennis van anatomie weet hij veel detail in zijn figuratieve werken te brengen. Als Robert ziet (en hoort) tekenen of schilderen, dan merk je dat hij bij elke potlood of penseel streek aangeeft wat de anatomische betekenis ervan is. Uiteindelijk komen deze anatomie details tot uitdrukking in complexe licht/donker vlakken. Zijn werken hebben daardoor veel energie. Rond de zomer van 2015 heb ik een 2-weken workshop van Robert Liberace in Brugge bijgewoond. Op hetzelfde moment was er een expositie van Body Worlds. Robert heeft toen een rondleiding gegeven en de anatomie van het menselijk lichaam uitgelegd aan de hand van enkele Body Worlds lichamen. Een unieke ervaring die veel inzicht heeft gegeven in de anatomie van het menselijk lichaam.
Hoewel anatomie een middel is om betere kunstwerken te maken, kan het leren ervan een doel op zich zijn. Het is erg fascinerend om niet alleen als kunstenaar met het menselijk lichaam bezig te zijn, maar ook als wetenschapper. Het menselijk lichaam is een complexe ‘machine’ die op een hele mooie manier in elkaar steekt. Maar hoe leer je nu anatomie? Zelf ben ik een jaar geleden begonnen met het leren van de anatomie van het menselijk lichaam. Mijn aanpak is dat ik het zie als een leer traject van enkele jaren! Er zijn erg veel feitjes die je moet leren, zoals de namen van alle botten, spieren en hoe ze aan elkaar vast zitten. Voor de een is dat misschien makkelijk om te doen. Voor de ander – die 5 dagen in de week werkt – is het een opgave vanwege tijdsgebrek. Naast het leren van de feitelijkheden, moet je daarnaast ook de anatomie leren herkennen bij een model en moet je deze in je werk kunnen weergeven. Kortom, dit kost best veel tijd, maar heeft ook z’n tijd nodig. Het doel is dan ook niet om de anatomie feiten te leren zodat er een examen gedaan kan worden, maar het doel is dat je anatomie kennis uiteindelijk van nature gaat gebruiken.
Tijdens mijn anatomie studie heb ik vier hulpmiddelen gebruikt: interactieve apps, DVD’s, online resources en boeken. Omdat ik het leuk vind om leermiddelen te bestuderen om te zien hoe goed ze zijn, heb ik veel van deze hulpmiddelen gekocht en gebruikt. Hieronder is een overzicht deze hulpmiddelen en een korte review.
Interactive Apps
L’Écorché – MD3D inc
Dit was een van de eerste apps die ik gekocht hebt om anatomie te leren. Het woord ‘écorché’ komt uit het Frans en betekent een tekening van een figuur waarbij de huid is weggelaten, zodat je de anatomie van de spieren ziet. De app heeft verschillende modellen, zoals een grijs model (‘Houdon’), gekleurde spieren (‘Eaton’), abstract (‘Bammes’) en skelet (‘skeleton’). De app is speciaal voor de kunstenaar ontwikkeld.
De 3D weergave is mooi, maar de app is niet interactief. Zo krijg je geen spiernaam te zien als je spieren aantikt en kan je ook niet spiergroepen weglaten of isoleren. Helaas wordt deze app niet verder ontwikkeld.
Prijs: $4,99
Human Anatomy Atlas 8 – Visible Body 8
Er zijn twee uitgebreide medische apps voor anatomie: de Human Anatomy Atlas 8 en Essential Anatomy 5 (zie hieronder). Beide apps zijn ontwikkeld voor medische experts. Naast het skelet en spieren bevatten deze apps ook modellen voor zenuwbanen, zintuigen, bloedvaten, etc. Ook bevatten beide apps medische kennis over bijv. ziektes.
Het grote voordeel van een medische anatomie app is dat je de modellen laag voor laag kunt opbouwen. Zo kan je bijvoorbeeld zien welke spieren er onder andere spiergroepen zitten. Ook zie je direct de naam van een spier of ander onderdeel als je erop tikt. De afgelopen tijd zijn er veel updates en verbeteringen geweest aan deze app.
Prijs: $24,99
Essential Anatomy 5 – 3D4Medical
Essential Anatomy 5 is de concurrent van de Human Anatomy Atlas 8. Beide richten zich op medische experts. De grafische 3D kwaliteit van Essential Anatomy 5 is net wat beter dan die van de Human Anatomy Atlas 8, terwijl de laatste nu weer meer medische feitjes en kennis heeft. Verder zijn beide apps gelijkwaardig en is het voornamelijk een verschil in de interface en gebruikersgemak die je ondervindt.
Prijs: $24,99
http://applications.3d4medical.com/
Anatomy for the Artist – Catfish Animation Studio
Anatomy for the Artist is vrij recentelijk uitgebracht. Deze app richt zich op kunstenaars. De interface is makkelijk en intuïtief. Je ziet alleen essentieel informatie over botten en spieren. Maar het belangrijkste: de 3D rendering van de anatomie is werkelijk super! Je kan de modellen laag voor laag opbouwen en van alle kanten bekijken. Ook zijn er handige pre-settings zodat je snel de juiste informatie kunt vinden. Van alle apps die ik tot nu toe beschreven heb, is mijn aanrader!
Prijs: $12,99
http://www.anatomyfortheartist.com
Skelly – Proko
Shelly is eigenlijk geen app om anatomie te leren. De app biedt een skelet aan (‘Skelly’) die je in allerlei verschillende standen kunt zetten. Je ziet echter geen namen van de botten en er zijn ook geen spieren. Toch biedt deze app wel iets unieks: je kan het skelet in elke toestand zetten en daarmee zie je hoe de verschillende botten ten opzicht van elkaar kunnen bewegen. Deze eigenschap vinden in geen enkele andere app die ik hierboven beschreven heb terug. Daarnaast kan je in deze app de lichtbron verstellen, zodat je zelf he schaduwpatroon kunt bepalen.
Skelly is onderdeel van een online anatomie cursus van Proko, waar ik hieronder meer over vertel.
Prijs: $6,99
DVD’s
Robert Liberace
Robert Liberace heeft twee DVD’s uitgebracht over anatomie: ‘Anatomy – The Torso’ en ‘Anatomy – the Arm and Hand’. Op beide DVD’s legt Robert de anatomie uit terwijl hij een tekening van een model aan het maken is. Het bijzondere van deze DVD’s is dan ook dat het dus niet alleen feitelijke anatomie kennis geeft, maar Robert laat ook zien hoe je deze kennis gebruikt terwijl je een werk aan het maken bent. Zeer de moeite waard!
Prijs: $89 per DVD
http://www.robertliberace.com/dvds.htm
Online resources
Proko
Proko heeft verschillende online cursussen. Vorig jaar is Stan Prokopenko (eigenaar van Proko) begonnen met een anatomie cursus. Het totale pakket bestaat uit drie delen: Torso, Arms en Legs. Op dit moment (April 2016) is Stan nog bezig om deel 1 (‘Torso’) af te ronden. Gemiddeld elke maand komt er een nieuw hoofdstuk online over een bepaalde spier of onderwerp.
Ik heb elders al eens een review gegeven van Proko.com. De kwaliteit van het materiaal is hoog en de informatie is to-the-point. Stan heeft een humoristische manier om kennis te delen.
Prijs: $225 voor alle drie de delen.
http://www.proko.com/human-anatomy-for-artists/
New Masters Academy
New Masters Academy is een website met zeer veel video tutorials van verschillende artiesten. Ik heb al eens eerder een review geschreven van deze website. De kwaliteit is hoog en omdat verschillende artiesten hier tutorials online zetten, kan je een onderwerp vanuit verschillende docent perspectieven bestuderen. Ook voor anatomie heeft de website veel video’s. Met name de video serie van Rey Bustos zijn er goed.
Prijs: vanaf $19 / maand
http://www.newmastersacademy.com
Boeken
Ik heb veel boeken over anatomie, maar heb gemerkt dat ik uiteindelijk altijd teruggrijp naar de volgende drie boeken.
Bridgman’s Complete Guide to Drawing from Life – George Bridgman
Een klassieker die terug gaat naar de jaren 1920. Bridgeman heeft een eigen manier van figuratief tekenen. Je ziet in zijn tekeningen direct de anatomie terug. Gelukkig is er onlangs een herdruk uitgebracht van “Bridgman’s Complete Guide to Drawing from Life”. Telkens als ik wil bestuderen hoe bepaalde anatomie het beste in een tekening gebruikt kan worden, dan blader ik door dit boek.
Anatomy for sculptors – Uldis Zarins, Sandis Kontrast
Het boek ‘Anatomy for sculptors’ is begonnen als een crowdfunding project op Kickstarter. Zo heb ik dit boek ook gekocht. De illustraties zijn top! Alle details van anatomie worden duidelijk weergegeven. Als je geen interactieve app hebt, dan is dit boek het beste vervanging. Naast het boek is er ook een bijbehorende website.
Anatomie voor kunstenaar – Sarah Simblet
Het boek ‘Anatomie voor kunstenaars’ bevat zeer veel mooie foto’s en illustraties. Met doorzichtige overlays over foto’s wordt uitgelegd hoe botten en spieren onder de huid zitten. Zeker een aanvulling op bovenstaande twee boeken!
Tot slot …
Anatomie is een mooi onderwerp waar ik zelf nog steeds veel plezier aan beleef. Vanaf september 2017 zal ik een cursus modeltekenen geven waarin de basiskennis van anatomie wordt uitgelegd.
